A VIDA NAS NOSAS COSTAS. CHARLAS EDUCATIVAS 1ºESO

 

Dentro do programa Naturézate, no cal participa o noso colexio este curso co proxecto "Coñecendo as nosas illas" (coordinado polas profesoras de Bioloxía e Xeoloxía e Ciencias Sociais), o noso alumnado de 1º ESO puido recibir ó biólogo do CEM, Manuel Domínguez Rey, que impartíu unhas charlas nas aulas sobre a vida no litoral galego, a biodiversidade e as ameazas que sofre cada día debidas ás actividades humanas.

O obxectivo destes relatorios non é só que o alumnado coñeza a riqueza da fauna e flora costeira, senón que aprendan a apreciala, a valorala e que loiten pola súa conservación adoptando un xeito de vida máis ecolóxico e sostible

Web e contacto de CEM: http://cem-educacionambiental.es/

COÑECENDO AS NOSAS ILLAS: SÁLVORA

 

Un pouco sobre a historia da illa

A historia coñecida de Sálvora comeza a finais da alta Idade Media cando, formando parte da coroa galego-asturiana, foi doada por Afonso II, o Casto, á Igrexa de Santiago. Posteriormente concedeuse permiso aos donos da illa para instalar unha almadraba de atún, para o cal lle foi concedido o uso exclusivo da ínsula  (imaxe 1).

Imaxe 1

Esta empresa fixo que a xente da costa poboase a illa. As familias agrupáronse nunha aldea e nalgunhas casas conviviron varias xeracións. Viviron sen igrexa nin escola (ata os anos 60), mais os fareiros foron bos mestres. Cultivaban millo, centeo e patacas, e cada familia tiña vacas e ovellas, galiñas e coellos. En 1820, Isabel de Marino, herdeira da illa, casou con Ruperto Antonio de Otero e con eles a saga dos Otero converteuse na propietaria de Sálvora. O Estado expropioulles a illa aos Otero en 1904 por motivos da defensa nacional.

En 1921, vivían na illa 59 persoas, pero só 25 coñeceron o tráxico naufraxio do vapor Santa Isabel na zona sur (imaxe 2). 

Imaxe 2

Aconteceu na madrugada do día 2 de xaneiro e moitos poboadores estaban na costa polas festas de aninovo. Valentes os que quedaban, mulleres na súa maioría, lanzáronse en dornas ao auxilio dos náufragos salvando a vida a 48 persoas, pero 213 pereceron afogadas. En decembro do mesmo ano inaugurouse o novo faro.

En 1958, os antigos propietarios (familia Otero Goyanes) recuperaron a illa, e os insulares comezaron a abandonala en busca de mellores condicións de vida na costa. Os propietarios desta tampouco facilitaron a súa estancia pois introduciron animais como cabalos e coellos que estragaban as colleitas. Os últimos habitantes abandonaron a illa a finais dos anos 70, quedando só un garda e a súa familia.
No ano 2002 pasou a formar parte do “Parque Nacional das Illas Atlánticas” e no 2007 foi comprada pola administración estatal, polo que, pasou a ser de propiedade pública.

(Grupo de traballo de 1ºA)

A flora terretre da illa

Caracterízase por presentar unha vexetación baixa de toxos, fentos e herbáceas, carecendo de masas arborizadas autóctonas. A flora de cantil presenta un aspecto redondeado debido aos fortes ventos, e mestúrase coa vexetación dunar (imaxe 3).

Imaxe 3

Debido ao clima húmido da illa, atopámonos con brezales higrófilos (imaxe 4), que crecen en chans máis profundos e húmidos, e que se tratan de comunidades caracterizadas polo breixo (Erica ciliaris) e o cardo (Cirsium filipendulum), acompañados polo toxo (Ulex europaeus subsp. latebracteatus).

(Grupo de traballo de 1ºA)

Imaxe 4

A fauna terrestre

Podemos atopar herbívoros como cabras, cabalos (imaxe 5) e cervos, pero tamén animais introducidos con fins gandeiros ou cinexéticos. No grupo dos anfibios, están presentes o tritón ibérico e o sapillo pintoxo, mentres que dentro dos réptiles destaca a presenza dunha subespecie de lagarto ocelado da illa de Sálvora, Timon lepidus oteroi.

Imaxe 5

En Sálvora e os illotes próximos nidifican case a totalidade de parellas de gaivota sombría presentes no parque, e parte dos corvos mariños moñudos. Ademais, desde o ano 2008, é a única zona do Parque na que crían parellas de gavión.

(Grupo de traballo de 1ºC)

Os ecosistemas acuáticos

A variedade da fauna mariña alberga todo tipo de peixes; pintos, vermes de mar, ceriantos, gorgonias, estrelas e cabalos de mar (imaxe 6), ascidias, briozoos, ourizos e crustáceos. A extraordinaria riqueza mariña das illas, ricas en nutrientes, serven de sustento a pequenos microorganismos, base da cadea alimenticia. Nas zonas rochosas máis batidas polo mar habitan percebes, lapas e mexillóns.

Imaxe 6

Dende a franxa mareal, e a medida que aumenta a profundidade, aparecen refuxiadas entre as fendas das rochas; anémonas, ourizos, bígaros, cangrexos, gobios ou polbos. Os fondos de arena, ao carecer de sustrato fixo, condicionan a algúns organismos a vivir soterrados. Este é o caso das navallas, berberechos ou almexas, mentras que outros se mimetizan coa superficie como o rodaballo, o choco ou o cangrexo ermitaño.

(Grupo de traballo de 1ºC)

As amezas á biodiversidade da illa

Millón e medio de toneladas producidas polos residuos procedentes do dragado das obras portuarias afectan á illa de Sálvora. Trátase dun tipo de lixo submarino que é anterior á existencia do propio parque. Lodos potencialmente contaminantes para os que a Xunta non atopa destino. Grupos de cidadáns levan tempo pedindo actuacións á Comisión Europea así como ao Goberno galego ante
estes vertedoiros.

Por outro lado, é tal o estado de deterioro de boa parte dos edificios da illa (imaxe 7) que, de non actuar urxentemente, é máis que probable que acaben reducidos a cascallos. De feito, hai muros e tellados que xa se derrubaron. O grave perigo que supón o estado destes edificios non escapa aos guías que se encargan de dirixir aos visitantes pola illa.

(Grupo de traballo de 1ºB)

Imaxe 7

Que programas se están aplicando para protexer á biodiversidade da illa?

A Consellería de Medio Ambiente colabora no proxecto “Rede para a recuperación de dous ecosistemas mariños” que se leva a cabo na Illa de Sálvora. O obxectivo principal é recuperar a biodiversidade e os ecosistemas mariños e, para logralo, recolleranse artes de pesca extraviadas e outros restos mariños, tanto no fondo como nas praias. Tamén se ofrecerá formación aos pescadores e voluntarios na protección e recuperación da biodiversidade.

Outro proxecto é Ecomarinoso. A presenza de residuos nos fondos mariños e nas praias xera un ecosistema e un desequilibrio socioeconómico que hai que solucionar. Por iso, co obxectivo de minimizar e evitar a perda de biodiversidade, este proxecto pasou por integrar a conservación da biodiversidade e dos recursos naturais na poboación local, buscando a maior participación posible.
Tamén se traballou con investigadores das tres universidades galegas, centros de investigación, entidades do terceiro sector, centros de formación profesional, voluntariado, empresas de integración social, asociacións, etc.
Realizáronse accións como a creación e transmisión de coñecemento (grupo de traballo científico), limpeza de fondos mariños e praias, así como de difusión e comunicación, integrando os principios horizontais de igualdade e sustentabilidade.

Finalmente, hai que destacar que dende o mes de xuño e ata setembro realízanse nas illas de Sálvora accións de voluntariado (imaxe 8) ambiental chegadas de toda Galicia, cunha duración dun día con saída dende o porto de Aguiño (Ribeira), durante estes días os participantes poden convivir no parque nacional e colaborar coa difusión dos valores naturais e a súa protección. As primeiras quendas foron
un éxito de participación, conseguindo a total implicación de voluntarios e persoal do Parque Nacional, sendo as principais actividades a eliminación de especies alóctonas, a retirada de residuos das praias e o coñecemento da illa.

(Grupo de traballo de 1ºB)

Grupo de traballo

Grupos de traballo

Webgrafía consultada

https://www.observersciencetourism.com/ga/punto-de-interes/isla-de-s-lvora

https://www.programapleamar.es/proyectos/ecomarinos-red-para-la-recuperacion-de-los-ecosistemas-marinos-en-el-pnmt-illas-atlanticas

https://biologosdegalicia.org/ii-rede-recuperacion-ecosistemas-marinos-illas-atlanticas-galicia.html

https://es.wikipedia.org/wiki/Isla_de_S%C3%A1lvora

https://illasatlanticas.gal/es/el-parque/cultura-e-historia-del-parque-nacional/historia-y-patrimonio-de-salvora

COÑECENDO AS NOSAS ILLAS: ONS

Historia da illa: asentamentos humanos, vestixios e restos materiais antrópicos  e usos da illa.

Os primeros asentamentos de Ons (imaxe 1) remóntanse á cultura castrexa da Idade do Bronce. A falta de prospeccións fai que non existan rexistros da ocupación romana na illa, pois estos pobos adoitaban instalarse nos poboados celtas preexistentes. Non obstante, a presenza romana queda practicamente constatada co recente descubrimento dun xacemento próximo a Canexol, onde se fabricaban púrpura e salazóns. Este xacemento esténdese por todo o cantil da praia destacando a presenza de dous depósitos de salazón. Estaba destinado á conservación de peixes.

(Grupo de 1ºB)

A illa de Ons foi habitada de forma permanente dende o século XIX. As persoas que viven nela hoxe son os descendentes dos antiguos colonos, persoas correntes que foron a traballar á illa.

A nivel artístico destaca a súa igrexa cunha curiosa historia detrás do seu nome (igrexa de San Xoaquín) que terminaría sendo o patrón da igrexa e débese ao nome da muller do restaurador da igrexa (Xoaquina).

 (Grupo de 1ºA)

Imaxe 1

Flora terrestre: especies autóctonas e foráneas presentes na illa.

Ons está actualmente deforestada, pero no pasado estaba cuberta de especies autóctonas, coma o rebollo (Quercus pyrenaica), a sobreira ou a camariña (Corema album).

A flora da illa de Ons é, sobre todo, matogueira: breixos, endrinos, fentos (imaxe 2), hiniestas, xesta (imaxe 3) e toxos. A vexetación arbórea redúcese a salgueiros e amieiros nos pequenos cursos de auga, e en menor medida, a exemplares de eucalipto, piñeiro e carballo meloxo.

(Grupo de 1ºA).

Imaxe 3

Imaxe 2

Fauna terrestre: especies presentes na illa.

Na Illa de Ons hai unha gran variedade de especies. Cascudas, escaraballos.... pasando por saltamontes e tamén a mariposa macaón, unha especie moi bonita que desafortunadamente encóntrase en perigo de extinción. A baixa humidade do solo e a ausencia de recursos permanentes de auga provocan que haxa poucos anfibios que teñan un gran valor biolóxico. Abundan os réptiles coma o lagarto ocelado que mide 18 centímetros sen contar coa cola e é o máis grande de Europa. Case todos os mamíferos foron introducidos polo home e representan una ameaza, o gato silvestre ou o visón americano compiten polo hábitat con algunhas especies autóctonas.

As aves son as grandes dominadoras. A abundancia de recursos, a escasa presencia humana e a dispoñibilidade de zonas de cría son factores que favorecen o seu asentamento. As aves mariñas que encontramos forman parte da maior concentración mundial de gaivota patiamarela e de cormorán moñudo (imaxe 4). En Ons atopamos un dos núcleos para a cría de gaivota sombría máis importante de España.

(Grupo de 1ºC)

Imaxe 4

Ecosistemas acuáticos: especies presentes.

Posúen multitude de poliquetos, peixes planos como raias e rodaballos, chocos e pequenos bivalvos e crustáceos que viven soterrados na area, ademais de croques e navallas. Tamén podemos ver neste hábitat, peixes napoleóns (imaxe 5), serranos e espadas.

(Grupo de 1ºB)

Imaxe 5

Perigos aos que se enfrontan os ecosistemas destas illas. Como afectan directamente as nosas actividades a estas especies.

Actualmente, as principais ameazas son:

a) Os pellets (imaxe 6): microesferas que invaden as praias galegas e parte de Portugal. Nanoplásticos na cadea alimentaria.

b) As verteduras nas praias, este tipo de contaminación está ben documentada e é necesario acelerar as estratexias para reducir o uso e produción deste material.

c) Praga de gatos silvestres. O seu obxectivo foi contrarrestar os efectos das ratas introducidas (imaxe 7).

(Grupo 1ºC)

Imaxe 6

Imaxe 7

Programa de protección e conservación que se levan a cabo para protexer e coidar estes ecosistemas

Para protexer a illa non está permitido:

1. Prender lume (queda expresamente prohibida a utilización de cociñas de cámping gas).

2. Depositar ou tirar cualquera tipo de lixo ou residuo (sólido ou líquido) fóra dos lugares acondicionados.

3. Acampar fóra dos lugares acotados e acondicionados.

4. Molestar, ferir, capturar ou matar aos animais.

5. Arrincar, cortar ou danar á vexetación (hai endemismos e especies de gran importancia).

6. Realizar calquera actividade que destrúa, deteriore ou trastorne os elementos naturais singulares.

(Grupo de 1ºB)

Estanse levando a cabo actuacións para desenvolver unha adecuada xestión de uso público (os residuos nas illas, navegación e fondeo das embarcaciones…). O Parque Nacional está adherido ao convenio OSPAR sobre a conservación de ecosistemas mariños, a saúde humana e as áreas marítimas contaminadas.

Habería que talar diversas especies invasoras como a acacia negra, o eucalipto, a cala, a margarita africana entre outras (imaxe 8). Seguido se necesitaría plantar especies autóctonas coma os brezos, os endrinos, e moitos máis.

Imaxe 8

A educación en biodiversidade é fundamental para que todos valoremos e apreciemos a nosa contorna. Por iso, creáronse programas cos seguintes obxectivos:

1. Fomentar o coñecemento das zonas mariñas protexidas conforme á Directiva do Marco da Estratexia Mariña.

2. Recoller as artes de pesca perdidas e outros desfeitos mariños.

3. Fomentar a participación dos pescadores na protección e recuperación da biodiversidade.

4. Mellorar o estado de conservación, facilitando o cumprimento de obxetivos ambientais establecidos a nivel internacional.

5. Integrar a igualdade e a sostenibilidade na conservación da biodiversidade.

(Grupo de 1ºC)

Grupos de traballo

Grupos de traballo

WEBGRAFÍA

https://campingisladeons.com/isla-de-ons/fauna-y-flora/

https://www.piratasdenabia.com/isla-de-ons/entornonatural/#:~:text=La%20flora%20de%20la%20isla,eucalipto%2C%20pino%20y%20roble%20melojo

https://www.farodevigo.es/o-morrazo/2023/12/15/parques-potencia-red-agua-ons-95856774.html

https://www.piratasdenabia.com/isla-de-ons/normativa-del-parque/

DOS PEIXIÑAS ADOPTADAS: AFRAH Y ATIAN

La familia de Lucas y Nico solían ir a Villapeixiño a pasear perritos y,finalmente, se decidieron a adoptar a estas dos perritas, Afrah y Atian. Querían darle una oportunidad porque ya eran mayores , porque eran mayores y sabían que los cachorros siempre tienen más oportunidades de ser adoptados.

"Hermano Perro" nacía en el curso 2017/18 con el objetivo de transmitir a nuestro alumnado valores inherentes a nuestra identidad franciscana: voluntariado, amor y respeto por la naturaleza y los seres que la conforman, dándole a nuestra comunidad educativa la posibilidad de ser agente de cambio.

Gracias a los múltiples paseos de fin de semana y adopciones de la protectora estrella Villapeixiño, nuestro proyecto APS estrella se ha consolidado y sigue dando maravillososo frutos.

"Este proyecto es genial porque acerca y sensibiliza a los niños y niñas, experimentando y conociendo la realidad de mascotas que son abandonadas; además es una manera de salir al campo, estar al aire libre y dar paseos tiene el plus de los perritos", afirman Mónica y Jose, mamá y papá de Lucas y Nico.

¿Os animáis a participar? ¡Os esperamos! 

       

SÍ CONCIENCIAMOS

A veces pensamos que algunos problemas mundiales, como cuidar el planeta, dependen de la acción de gobiernos y empresas más que de uno mismo. Pero lo cierto es que la acción individual tiene un impacto enorme sobre cuestiones ambientales como el cambio climático.

Por eso, desde nuestros diferentes proyectos, buscamos concienciar a nuestro alumnado desde las edades más tempranas como agentes de la sociedad del futuro:

• Promoviendo la importancia de las acciones pequeñas.
• Trabajando la conciencia ecológica
• Generando hábitos y actitudes de respeto por el medio ambiente

Los grupos de 1º de primaria trabajaron así de divertido el problema de los residuos.

SÍ QUE REUTILIZAMOS

     Las mayores aliadas de nuestro centro para la reutilización son las aulas de Educación Infantil. Desde que empezamos nuestro proyecto medioambiental, las profesoras de infantil fueron las primeras en sumarse  y aportaron a su pequeño alumnado que se ilusiona incondicionalmente con las nuevas eco-propuesta que reciben.

    El comedor escolar ha sumado al comienzo de este trimestre una novedad al menú escolar, el pan se hace en el colegio. Además de un delicioso aroma que se extiende escalera arriba y nos abre el apetito a todos, han aparecido nuevos embalajes de cartón de los que las maestras de  infantil están sacando partido para el carnaval.

 

    Nuestro carnaval está dedicado este año a las Olimpiadas y... ¿ya habéis averiguado qué deporte van a presentar los peques de 5 años?

    Van a ir disfrazadas de esquiadores y, ni más ni menos que sus esquíes están hechos con el cartón que han reutilizado de las cajas del pan del comedor.

    Esperemos que más clases sigan el ejemplo y los disfraces sean reutilización de productos que tenemos a nuestro lado y, que de otra manera, habríamos descartado como basura...eso sí basura para el contenedor azul. 

COÑECENDO AS NOSAS ILLAS. 1ºESO

    No mes de decembro os alumnos e alumnas de 1ºESO comezaron a realizar, nas materias de Ciencias Sociais e Bioloxía e Xeoloxía, o proxecto Coñecendo as nosas illas, que forma parte do programa Naturézate do Plan Proxecta+ da Xunta de Galicia.

    Nestas primeiras sesións o proxecto foi presentado e os estudantes comezaron a afondar en conceptos como: biodiversidade; conservación; sostibilidade; especies autóctonas, endémicas e invasoras; pegada ecolóxica; etc.

  

    Para comezar a traballar visualizaron varios vídeos, logo seguiron as explicacións das profesoras e o emprego de materiais do programa Naturézate.Pero tamén realizaron autoavaliacións a través de formularios e divertidos quizs que lles permitiron aprender mediante o xogo.